logo: Len Munnik

Steentjes — om bij te dragen, een “verzameling berichten, ideeën en tips voor iedereen met belangstelling voor een duurzame en rechtvaardige samenleving”, verscheen van januari 1989 t/m juni 1999 als een tweezijdig A4’tje en van februari 1994 t/m januari 2002 als epost-nieuwsbrief.

Hieronder staan ruim 60 tips uit Steentjes die nog steeds nuttig kunnen zijn, of een goed beeld geven van de tijd waarin Steentjes verscheen.

Redactie: Ivo Bouwmans & Bep Marcus.

Trefwoorden:   AirMiles   TL-lampen   actievoeren   algengroei   allesdrager   batterijen   besparing   bladluizen   bladluizen (2)   broeikaseffect   chocola   citaat   communicatie   consumenteninvloed   doorgeefboek   drinkwater   drukwerk   eieren   energiegebruik   fruitvliegjes   fruitvliegjes (2)   gratis reageren   groene stroom   grondwet   handen wassen   handen wassen (2)   handendrogen   hondenvlooien   industrie   koelkast   kringloopbord   leesplankje   lijmresten   markers   milieumening   muggen vangen   papier   papiergebruik   politiek   reinigingsmiddelen   roken   slaapmiddel   snijbloemen   snijbloemen (2)   tuinbeheer   uitgaven   verfkwasten   vervoersladder   verwarmen   verwarming   vitaminepillen   vitamines   vlees   vluchtelingen   voeding   voedselbesparing   vuurkorf   vuurwerk   wasdroger   waterijs   waterontharder


Doe-het-zelf-kladblok
(januari 1995)

Bijna iedereen blijft op het werk of thuis wel eens met A4-papier (het formaat van Steentjes) zitten dat gebruikt is, maar aan een kant nog wit is. Wij van de redactie hebben daar al jaren een stapel van liggen als kladpapier. Soms is het echter handig om een stapeltje daarvan mee te kunnen nemen. Vijf jaar geleden plaatsten we deze tip in Steentjes, die we zelf ook nog steeds gebruiken:

"Zo is het doe-het-zelf-kladblok ontstaan. Met een stuk plastic rail om posters tussen te klemmen kan zo'n blok gemakkelijk zelf gemaakt worden: zaag van de rail een stuk van 21 cm (de breedte van A4). Klem hiertussen een stapeltje kladjes. Eventueel kan als versteviging van de achterkant het achterkarton van een oud A4-blok gebruikt worden; dit wordt meegeklemd."

We gebruiken ook in vieren gesneden A4'tjes (officieel A6 geheten) als kleine kladjes (bijv. bood- schappenbriefjes). Die kun je samenklemmen met een stukje rail van 10,5 cm.

terug naar boven

TL
(januari 1995)

Moet de TL-lamp uit bij het verlaten van de kamer? Tijdens het starten neemt een TL-lamp minder vermogen op dan daarna, wanneer de lamp licht geeft. De lamp slijt echter wel meer door aan- of uitschakelen, zodat de lamp minder uren zal branden. Maar doordat de lamp niet op onnodige momenten aan is, kan hij uiteindelijk net zo lang, of zelfs langer in het armatuur zitten. Berekeningen van de Wetenschapswinkel Natuurkunde van de Universiteit van Utrecht laten zien dat TL-lampen beter uitgeschakeld kunnen worden als ze langer dan 3 tot 20 minuten niet nodig zijn. Het aantal minuten is afhankelijk van het type lamp en de tijd dat de lamp al aan is.
Milieudefensie, nr. 1, 1995

terug naar boven

Kleuren
(februari 1995)

Veel scholieren, studenten en anderen die zich door heel wat tekst moeten werken maken gebruik van 'accentueerstiften' ('markers') om woorden en regels te laten opvallen. Het bezwaar van deze stiften is dat ze stoffen bevatten die niet bepaald milieuvriendelijk zijn. In februari 1990 gaven we in Steentjes een tip die we nog steeds zelf toepassen: probeer het eens met gewone kleurpotloden (rood, oranje, groen, ...): dat gaat even goed en is nog voordeliger ook.

terug naar boven

Air Smiles
(maart 1995)

Waar gebeurde conversatie bij de kassa van V&D:
V&D: Spaart u Air Miles?
Ik: Gelukkig niet.
V&D: Mompelmompelmompel.
Ik: Wat zegt u?
V&D: U hoeft alleen maar ja of nee te zeggen.
Ik: Waarom?
V&D: Kijk, ik moet het vragen van mijn baas.
Ik: Maar dan mag ik toch ook alleen `gelukkig niet' antwoorden?
V&D: Ik krijg hele verhalen over me heen, protesten, milieuverhalen.
Ik: Maar ik zeg niet meer dan `gelukkig niet'.
V&D: Ja, maar het wordt je wel eens teveel.
Ik: Dan moet u klagen bij uw baas.
[volgende klant]
IB

terug naar boven

Droge handen
(juni 1995)

Regelmatig krijgt de Milieutelefoon de vraag welk systeem voor handendrogen in openbare gelegenheden het milieuvriendelijkst is. De Universiteit Utrecht en de Landbouwuniversiteit Wageningen hebben het uitgezocht (Milieudefensie, april 1995). Er is een lichte milieuvoorkeur voor de warme-lucht-handdroger, als dat een apparaat met een niet te hoog vermogen (1680 W) is, dat automatisch afslaat als de gebruiker de handen wegtrekt. Tussen de andere systemen die bekeken zijn (de katoenenhanddoekrol en kringlooppapieren handdoekjes) blijkt geen verantwoord onderscheid mogelijk.

Bij alle systemen hangt de uitslag sterk af van de hoeveelheid papieren handdoekjes of het aantal stukken handdoekrol dat gebruikt wordt, of de tijd dat de blazer aanstaat. Daar ligt dus weer een mooie mogelijkheid voor een eigen bijdrage van de milieubewuste consument.

terug naar boven

Rooksignalen
(juni 1995)

• Statistisch gezien bekort iedere sigaret het leven van de gemiddelde roker met 5,5 minuut.
• Het is ironisch dat de Verenigde Staten de export van sigaretten naar landen als Colombia toestaat, terwijl - tegen hoge kosten - wordt gestreden tegen de cocainehandel, waar veel minder doden mee gemoeid zijn.
• Voor hen die stoppen met roken valt veel te winnen. Na een jaar is de extra sterfte door hartziekten ten opzichte van nietrokers gehalveerd. Na vijf jaar is het gedaald tot het niveau van nietrokers. Het risico op longkanker is na vijf jaar gehalveerd; na tien jaar is het gelijk aan dat van nietrokers.
Scientific American, mei 1995 • Voor het drogen van tabaksbladeren wordt steenkool, olie, gas of hout gebruikt. Voor de bereiding van een ton tabaksbladeren is gemiddeld 70 kubieke meter hout nodig. Van de wereldtabaksproduktie wordt ongeveer de helft met hout gedroogd. Per jaar komt dat neer op het verbranden van 2,5 miljoen hectare bos, ongeveer een zevende van de hoeveelheid bos die jaarlijks verdwijnt.
• De produktie en verwerking van tabak levert werk en inkomen op in derde-wereldlanden. De geexporteerde ruwe tabak brengt echter minder op aan buitenlandse valuta dan de geimporteerde sigaretten kosten.
Trouw, 26 mei 1995

terug naar boven

Luizen
(juli 1995)

1995 blijkt een goed bladluizenjaar. Mogelijke oorzaken zijn de zacht winter en het warme weer vroeg in mei.

Een bekend huismiddeltje tegen luizen is een zeep-spiritusmengsel: 1 eetlepel spiritus en 1 theelepel groene zeep op 1 liter water. Je kunt ook spuiten met een alternatief middel: brandnetelgier. Recept: 1 kilo niet-bloeiende brandnetels in een emmer water, twee weken laten staan, zeven en 1 op 10 verdunnen. Wie liever een kant-en-klaar-middel in winkel of tuincentrum koopt, kan het beste kiezen voor de middelen op basis van vetzuren (de grond- stoffen van zeep): Plantschoon van ECOstyle, Luisweg van Asef, Hema Bio-plantenspray, AA Tuinluisspray, Duoflor, Pokon Bio-insekt.

Lieveheersbeestjes staan bekend als luizeneters. Maar ook oorwurmen lusten graag luizen. Maak een aantrekkelijke schuilplaats voor ze: vul een stenen bloempot met houtwol en hand die omgekeerd bij of in de plant of struik waarin de luizen zitten.
Milieudefensie, nr. 7/8, 1995

terug naar boven

Schoon, schoner, schoonst
(juli 1995)

NCI, het blad van de chemische industrie, meldt het trots: "Kwaliteit water en lucht in regio Rotterdam verbetert vooral dankzij industrie". Daarvoor worden cijfers getoond, die inderdaad grote verbeteringen laten zien. De lozingen van arseen, cadmium, lood en nikkel zijn in het laatste decennium fors gedaald. Datzelfde geldt voor de uitstoot van kanker verwek- kende koolwaterstoffen. En zo gaat het nog even door.

Maar door wie was de kwaliteit van water en lucht in de regio Rotterdam nou ook alweer zo slecht geworden?

terug naar boven

Bladluizen II
(augustus 1995)

In het vorige nummer gaven we het bekende water-en-zeep-recept tegen bladluizen. Karin Westra stuurde een ander recept, door haar beproefd en aangeraden. Pers knoflook uit in water en besproei daar de plant mee. De resten van de knoflook bij de plant in de grond stoppen.

terug naar boven

Waternood
(september 1995)

Vorige maand werd de wijk Tanthof in Delft 'op-geschrikt' door een briefje in de bus. Het drinkwater was besmet met coli-bacterien en moest drie minuten gekookt worden. De volgende dag was het bronwater niet aan te slepen bij de supermarkt.

In zo'n situatie merk je hoe weinig van die 150 liter (!) drinkwater die de gemiddelde Nederlander dagelijks uit de kraan haalt, werkelijk voor eten of drinken wordt gebruikt. Zoals mevrouw Snoek in maart 1989 in Steentjes citeerde uit een brief van een Indonesisch meisje in Nederland: "O, mama, ze gebruiken hier overal drinkwater voor, zelfs voor het dweilen van de vloer!"

terug naar boven

Vleesloze Vrijdag
(oktober 1995)

Stel dat we elke vrijdag tot Vleesloze Vrijdag uitroepen. [In het Engels was dit 'Meatless Monday', een uitdrukking die in Amerika in de tweede wereldoorlog inburgerde, maar in het Nederlands klinkt 'Vleesloze Vrijdag' beter, en dat sluit aan bij een lange traditie in Europa—red.] Dat zou betekenen dat 95% van de bevolking een dag per week het vlees laat staan - nauwelijks een groot ongemak en nog goedkoop ook. Wat zou dat betekenen voor de vleesconsumptie? Omdat vrijdag ruim 14% van alle dagen is, wordt de totale vleesconsumptie verminderd met een hoeveelheid die ongeveer drie keer zo groot is als de hoeveelheid die nu door de full-time vegetariers wordt uitgespaard.

Het is effectiever wanneer iedereen een beetje bespaart dan wanneer een kleine groep alles laat staan. Deze manier van denken is helemaal niet nieuw. In de tweede wereldoorlog werd van alle Amerikanen gevraagd een beetje in te leveren. De kleine bijdragen van velen wegen veel zwaarder dan grote inspanningen van enkelen.
Use Less Stuff Report, nr.3, 1995

terug naar boven

Mythe
(oktober 1995)

"Nederland heeft nog nooit zoveel vluchtelingen per inwoner gehad als tegenwoordig."
maar:
In de 16e en 17e eeuw waren er 10 a 20 keer zoveel vluchtelingen op elke Nederlander. Nu is er ongeveer 1 vluchteling op 500 inwoners van ons land, toen 1 op 25 a 50 Nederlanders.
'Reizigers tegen wil en dank', uitg. Oikos

terug naar boven

Droogblazen
(januari 1996)

De Kleine Aarde geeft een tip om de was binnenshuis op een zuinige manier snel te kunnen drogen. Met een ventilator met een vermogen van 40 W (vergelijkbaar met een kleine gloeilamp), prijs ca. f 60, wordt de lucht rond het wasgoed in beweging gezet. Een goed alternatief voor een dure droogtrommel, die veel energie gebruikt. Bovendien slijt het wasgoed niet zo snel als in een droger.

terug naar boven

Het verst of het verst
(januari 1996)

Als u zo energiezuinig mogelijk wilt inkopen, is duidelijk dat verse produkten van het seizoen en van Nederlandse bodem het beste zijn. Maar hoe staat het met produkten in glas of blik, of uit het buitenland? Onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen onderzochten het 'energieverbruik' van sperziebonen. Ze bekeken het verbruik van de verschillende bewerkingen van de bonen: teelt, transport, verwerking, verpakking en bereiding. Er werd dus gekeken naar zowel de indirecte als de directe energiekosten. Andere milieu-effecten zoals waterverontreiniging zijn niet in het onderzoek betrokken. Zo bleek onder meer dat Nederlandse sperziebonen uit blik of statiegeldpot bijna drie maal zoveel energie hadden gekost als verse. Uiteindelijk werd de volgende ranglijst gemaakt:
1. Vers uit Nederland
2. Vers uit de rest van Europa
3. In statiegeldglas of blik uit Nederland
4. In plastic uit de diepvries uit Nederland
5. In wegwerpglas uit Nederland
6. In karton uit de diepvries uit Nederland
7. In blik/diepvries/wegwerpglas uit de rest van Europa
8. Uit de rest van de wereld, verwerkt
9. Vers uit de rest van de wereld
De meeste energie vragen verse sperziebonen uit de rest van de wereld. Dit komt doordat produkten die snel kunnen bederven, vervoerd moeten worden per vliegtuig, een energievreter bij uitstek. Een sperzieboon uit Thailand verbruikt 170 maal zoveel energie als een Belgische soortgenoot.
Klimaat voor verandering, uitg. NVVH

terug naar boven

Groene stroom (wat minder groen)
(februari 1996)

Op het stukje in de vorige Steentjes over 'groene stroom' (duurzaam opgewekte elektriciteit) kregen we enkele minder optimistische reacties.

De distributiebedrijven hebben in een Milieu Actie Plan (MAP) afgesproken, dat in het jaar 2000 2,8% van de stroom duurzaam opgewekt zal worden. De stroom die nu als 'groene stroom' wordt aangeboden, wordt opgewekt met vermogen dat geplaatst is in het kader van dit MAP, en is dus eigenlijk al betaald. Zo wordt dezelfde investering dubbel terugbetaald.

Daartegenover staat, dat als iedereen zou kiezen voor 'groene stroom', de elektriciteitsbedrijven gedwongen zouden worden om versneld duurzame energieopwekking van de grond te krijgen. De 'milieupioniers' betalen een hogere prijs in de hoop dat anderen volgen.
(met dank aan Kees Vringer en Willem de Lange)

terug naar boven

Voor de broodnodige variatie
(februari 1996)

Bij Davitamon weten ze hun pilletjes wel te slijten. De bijsluiter van 'Total Junior' vermeldt: "In principe bevat een evenwichtige voeding voldoende vitamines en mineralen. Maar eet je nu wel elke dag voldoende en gezond? Af en toe heb je toch gewoon minder zin in eten of juist meer trek in zoete dingen zoals chocolade? En patat of een kroket is zo nu en dan toch ook lekkerder dan spruitjes? Het is in die periodes zeker aan te bevelen om als aanvulling extra vitamines en mineralen te gebruiken."

terug naar boven

Kwast
(maart 1996)

Spoelwater van verfkwasten moet apart gehouden worden en ingeleverd worden als chemisch afval, ook wanneer verf op waterbasis is gebruikt. De hoeveelheden kunnen aardig oplopen. Als de bewaarbak voor chemisch afval te klein is, kan het spoelwater in afgesloten glazen flessen of afsluitbare emmertjes bewaard worden.
De Kleine Aarde, lente 1996

terug naar boven

Ecotaxtip: oei...
(april 1996)

Vorige maand gaven wij als tip dat 's nachts de thermostaat niet teveel omlaag gedraaid moet worden, omdat anders het opwarmen van het huis 's morgens meer energie kost dan er in de nacht uitgespaard wordt. Daarover werden we terecht op de vingers getikt door Andre de Boer, die schreef:

"Dit is een vaak voorkomend misverstand. Iedere graad extra die het huis 's nachts afkoelt is meegenomen en het is nooit mogelijk dat je minder bespaart door je huis warmer te houden. Alles wat de ketel 's ochtends extra bij moet stoken, heb je de avond daarvoor al gewonnen doordat de ketel extra lang uit kon blijven. En in het middentraject (tussen 3 en 7 uur) heeft het huis minder energieverlies bij bijvoorbeeld 12 graden dan bij 15 graden. Kortom: zet die thermostaat zo laag mogelijk."

We hadden het moeten weten. Voor ons reden om onze bronnen nog kritischer te bekijken: de tip kwam uit een uitgave van de Samenwerkende Nutsbedrijven in Utrecht!

terug naar boven

Brrr...
(juni 1996)

* Ontdooi bevroren etenswaar in de koelkast. Dat bespaart elektriciteit: het koelvak blijft er kouder door. * Zet bij vakantie de uitgeruimde, ontdooide en schoongemaakte koelkast uit en laat de deur openstaan. [Dat laatste niet als de koelkast vanaf de straat zichtbaar is: welkom, inbrekers!]
Bespaartips, uitgave samenw. nutsbedr. Utrecht

terug naar boven

Olieslim
(juli 1996)

Op veel artikelen zitten etiketten en prijsplakkertjes. Als u ze eraf haalt, blijft er lijm achter die niet met water te verwijderen is. Er zijn middelen in de handel om die lijmlaag weg te halen. Ze bevatten echter agressieve oplosmiddelen die voor het milieu, maar ook voor u, niet gezond zijn. Door er wat (sla-)olie op te wrijven, laat de lijm zonder problemen los. Zo kunt u ook verpakkingen als plastic dozen en potten schoonmaken en weer opnieuw gebruiken.
Milieutelefoon, tip van de week, 23-5-1996

terug naar boven

IJskoud
(augustus 1996)

Koelkasten zijn zelden helemaal vol. Bij het openen van de koelkast stroomt de koude lucht eruit, en de warme lucht die ervoor in de plaats komt, moet weer tot koelkasttemperatuur afgekoeld worden. Nu kost dat niet zoveel energie ten opzicht van het afkoelen van bijvoorbeeld een fles melk, maar als er steeds veel lucht uitstroomt, loopt het langzamerhand toch op. Daarom moet je bij aanschaf van een koelkast erop letten niet een te grote kast te kopen.

Wie toch met een te grote koelkast opgescheept zit, kan de ruimte die in de koelkast steeds ongebruikt blijft vullen met lege flessen. Die houden de koude lucht vast, zodat de koelkast niet telkens nieuwe lucht hoeft af te koelen.

terug naar boven

Wisseltruc
(november 1996)

Na verloop van tijd ontstaat er bij batterijen van bijvoorbeeld afstandsbedieningen een onzichtbaar oxidelaagje op de contactvlakken en op de contactveertjes in het apparaat. Dit laagje is een slechte geleider voor de elektrische stroom die het apparaat nodig heeft. De weg voor de energie van de batterijen naar het apparaat raakt daardoor langzaamaan verstopt. Het lijkt dan alsof de batterijen leeg zijn.

Door het uitnemen en weer inzetten van de batterijen wordt het oxidelaagje weggekrast. Er ontstaat dan weer een goed elektrisch contact. Met de duim de batterijen in het apparaat enige slagen ronddraaien heeft dezelfde genezende werking. Soms moeten de contactvlakken van de batterijen echter met een droog schuursponsje worden gereinigd. De batterijen in een afstandsbediening kunnen op die manier wel tot een half jaar langer mee. Met wat aandacht kan zo onnodig chemisch afval worden voorkomen.
Peter de Jong in Intermediair, 22 nov. 1996

terug naar boven

Cadeautip voor consuminderaars
(november 1996)

De meeste mensen hebben thuis een kast met boeken, waarvan de meeste waarschijnlijk nooit meer ter hand zullen worden genomen. Ze staan daar maar te staan met hun vaak zo boeiende inhoud. Kies een boek uit je kast dat op jou veel indruk heeft gemaakt of waarvan je vindt dat anderen het zeker zouden moeten lezen. Schrijf voorin het boek met duidelijke letters: "Dit is een doorgeefboek. Dit boek is niemands eigendom en moet na lezing weer worden doorgegeven."

Vervolgens geef je het boek weg. Vertel erbij dat het een doorgeefboek is en dat het een persoonlijk geschenk is dat echter nooit het persoonlijk bezit van iemand kan zijn. En dat het boek altijd in omloop moet blijven. Eventueel kun je voor- of achterin het boek een lijstje maken, war iedereen een boodschap voor volgende lezers kan noteren. Zo groeit het boek aan inhoud.

Als het je toch te zeer aan het hart gaat om een eigen boek weg te geven, koop dan, eventueel tweedehands, eenzelfde exemplaar om als doorgeefboek te bestemmen.
ZOZ, nov/dec. 1996

terug naar boven

Vervoersladder
(november 1996)

Op allerlei terreinen zijn "ladders" te maken van zeer milieuvriendelijk tot zeer milieu-onvriendelijk. De Kleine Aarde introduceert de "vervoers- ladder". De gegevens hiervoor komen van het Haarlemse adviesbureau Paul Peeters, die de meerwaarde van trage vervoerssystemen onderzocht en de kosten hiervan voor milieu en reizigers. Hij maakte een overzicht van alle vervoersmiddelen en onderzocht het verband tussen milieukosten en snelheid (energie- gebruik). Dat geeft het volgende te zien, van meest milieuvriendelijk naar minst milieu- vriendelijk: lopen; zonne-auto; racefiets; rennen; stadsfiets; ligfiets; stadstram; ecobus; innovatieve fiets; metro/tram; stadsbus; streekbus; passagiers- schip; eco-trein; eco-auto; toerwagen; binnen- landse trein; EC-trein; autoferry; taxi; jacht; zeppelin; HSL; particuliere auto; eco-vliegtuig; helicopter; straalvliegtuig.
De Kleine Aarde WWW-pagina

terug naar boven

Doseren
(november 1996)

Mits u zich houdt aan de doseervoorschriften op het pak wasmiddel, hoeft u in uw wasmachine geen speciale waterontharder zoals Calgon of Anti-Kalk te gebruiken. In een gebied met zacht water (9 DH of minder - vraag uw waterleiding- bedrijf) is dat al helemaal niet nodig.
Consumentengids, okt. 1996

terug naar boven

Ei ei
(november 1996)

Eieren koken kan met veel minder energie op de volgende manier. Breng voldoende water om de eieren geheel in onder te dompelen aan de kook. Doe als het water kookt de eieren er in, zet gas of stroom uit en 15 minuten later zijn de eieren hard. Wel even van tevoren bedenken wanneer de eieren klaar moeten zijn, dus.

Natuurlijk kost het de minste energie als de kleinste hoeveelheid water wordt gebruikt die nodig is om de eieren net onder te dompelen. Een kleiner pannetje helpt dus ook, en: doe bij het opwarmen het deksel op het pannetje.

terug naar boven

Opgewarmd
(januari 1997)

Wie in de keuken zowel een gasfornuis als een magnetron heeft staan, heeft zich vast wel eens afgevraagd waarmee water het energie-zuinigst wordt opgewarmd. Roel Ketelaar gaf in Intermediair van 10 januari antwoord op die vraag.

Van de energie die een magnetron gebruikt, wordt maar vijftig procent benut om het water te verwarmen. De elektriciteitscentrale die de stroom levert voor de magnetron zet zo'n veertig procent van de energie die in de brandstof zit om in elektrische energie. Van de energie van het aardgas dat de centrale ingaat, wordt in de magnetron dus uiteindelijk slechts twintig procent gebruikt om het water warmer te maken.

Met het gasfornuis wordt ongeveer de helft van de energie benut voor het opwarmen van het water. Dat is dus zuiniger. Als je de elektriciteits- en de gasrekening vergelijkt, zie je dat het opwarmen met de magnetron zelfs vier maal zo duur is als op het gasfornuis.

terug naar boven

Een hond met een luchtje
(januari 1997)

Een lezer van Gezondheidsnieuws gaf een tip voor het bestrijden van beestjes bij honden.

"Onze hond was altijd erg gevoelig voor vlooien en teken. Het probleem met de vlooien begon soms al in mei en ging door tot oktober. Vorig jaar besloot ik half april te beginnen met het geven van knoflook (aanvankelijk door het eten van de hond, nu geef ik de hond kleine stukjes direct in de keel) en ik wreef het dier iedere morgen zorgvuldig in met lavendelolie. Sindsdien heb ik geen vlo meer gezien en ook bijna geen teek."

terug naar boven

Tel voor tien
(maart 1997)

Veel milieuverbeteringen in de consumentensfeer worden bereikt doordat enkelingen gaan zeuren. In de (liefst volle) winkel vragen waarom iets niet anders, milieuvriendelijker kan. Het duidelijkste voorbeeld is de plastic boodschappentas. In het eerste boekje Milieutips uit 1990 wordt nog gefulmineerd tegen die tassen. Toen werden die zakken in supermarkt en warenhuis bijna opgedrongen. Maar door klagende en zeurende consumenten zijn de winkeliers overtuigd: u krijgt meestal alleen een tasje als u er om vraagt. En vaak moet u ervoor betalen of zit er statiegeld op.

Toch houden veel milieubewuste consumenten nog hun mond. Met het idee dat een opmerking van een klant toch geen filiaalchef of kleine zelfstandige zal overtuigen. Mis!

In de lessen die grootwinkelbedrijven aan hun personeel geven, wordt altijd benadrukt dat elke vraag of klacht zeer serieus moet worden genomen. Ook als het er slechts eentje is. De heren Heijn, Vroom, Dreesman en Dirkson weten namelijk dat veel mensen zwijgen. En dat een klacht die door een consument wordt geuit, staat voor een veel grotere groep. Voor het gemak gaat men er wel van uit dat men het aantal klachten met tien moet vermenigvuldigen. En opmerkingen van vaste klanten moeten helemaal goed behandeld worden. Die instructie aan het winkelpersoneel geeft een oud gezegde weer nieuwe glans: "Een brutaal mens heeft de halve wereld".

We doen beslist geen aanbeveling om de middenstand met grote mond tegemoet te treden, maar wees eens wat meer overtuigd van uw eigen invloed. Vraag aan uw vaste winkelier om milieuvriendelijke producten, om dierproefvrije cosmetica, om scharrelvlees, om statiegeld- verpakking, om biologische groenten, om energiezuinige apparaten, om geen plastic zakje. En tel voor tien.
Vroege Vogels, Nieuwe Mileutips

terug naar boven

Als de lente komt
(april 1997)

De volkswijsheid wil, dat je tulpen direct onder de bloem een prikje moet geven met een speld. Wie tulpen echter lang mooi wil houden, kan beter afzien van het prikje. De kans op schade aan de bloem is namelijk groot, waardoor bederf en rotting kan optreden. Het is beter om bij het kopen op te letten dat de tulpen al kleur hebben, en enigszins beginnen open te staan. Knoppen die nog helemaal groen zijn, duiden op een bloem die te vroeg is geplukt. De ontwikkeling van de tulp is dan zo verstoord, dat er lastig een stevige bloem uit kan groeien.

Bij thuiskomst zijn de tulpen meestal wat verslapt door gebrek aan water. Snij een stukje van de steel af (zo'n twee centimeter), wikkel de bloemen strak in papier, en zet ze een paar uur in een emmer met koud water op een koele plaats. De stengels zuigen zich dan vol met water en nemen hun oorspronkelijke vorm weer aan.
Henk Gude (laboratorium voor Bloembollenonderzoek, Lisse) in Intermediair, 23 aug. 1996

terug naar boven

Groen tegen groen
(april 1997)

Het voorjaar vordert en de kans op mooi weer wordt groter. De tuinmeubelen kunnen naar buiten, maar de tegels hebben misschien een schoonmaakbeurt nodig. Grijp dan niet naar speciale algendodende middelen. Deze bevatten altijd schadelijke bestrijdingsmiddelen. Een goed alternatief om de aanslag te verwijderen, is schrobben met een bezem en heet afgietsel van gekookte aardappelen. Ook schuren met zand en een harde borstel is een effectieve methode. Op dezelfde wijze kunt u algenaanslag op glas of hout behandelen. Hiervoor is ook een pannenspons geschikt.
Gezondheidsnieuws, nr. 5, 1996

terug naar boven

Dubbele moraal
(april 1997)

"Ik heb al jaren een radiorubriek voor Omroep Gelderland waarin ik vaak vragen van luisteraars beantwoord. En soms word ik wel eens moedeloos, wanneer ik voor de zoveelste keer moet uitleggen dat dieren net zo goed in de tuin thuishoren als planten en dat het van schizofrenie getuigt wanneer je in de achtertuin de rupsen op de broccoli doodspuit en in de voortuin een vlinderstruik plant omdat je zo gek bent op vlinders. Toch zit er niets anders op. Natuur hebben we al lang niet meer in Nederland en het heeft weinig zin om te doen alsof, door bevers tussen de pleziervaartuigen te laten zwemmen en zeearenden boven de meubelboulevard te laten zweven. Maar wij - al die kleine tuiniers samen - hebben met zijn allen het grootste natuurgebied in handen. Als wij ophouden met onze chemische oorlog tegen mol, slak en luis, dan leveren we een wezenlijke bijdrage aan ons aller welzijn. Daar ligt de hoop voor de toekomst, bij de particuliere tuinbezitter. Dat Groene Hart wordt toch wel volgebouwd."
Rome van de Kaa in De Kleine Aarde, lente 1997

terug naar boven

Kringloopbord
(juli 1997)

Het volgende idee voor verenigingen, scholen, kerken en bedrijven werd geboren en uitgevoerd in de Open Hof kerk in Rotterdam. Tijdens een cursus "Sociale Ongelijkheid" bleek dat veel mensen met een laag inkomen spullen in huis hebben die nodig aan vervanging toe zijn, terwijl anderen regelmatig nog bruikbare spullen weggooien. Ook voor het milieu vond men het een goede zaak om deze groepen mensen met elkaar in contact te brengen.

De werkwijze is eenvoudig. Wie iets aan te bieden of te vragen heeft, kan dat doorgeven aan een contactpersoon die vermeld staat op het kringloopbord. De contactpersoon zorgt dan voor een anoniem kaartje op het bord, waarop vraag of aanbod wordt vermeld. Wie zo'n kaartje leest en denkt te voldoen aan de vraag of het aanbod, kan dat doorgeven aan de contactpersoon. De belangrijkste spelregel is dat het echt gaat om doorgeven van spullen aan elkaar: geld mag er niet aan te pas komen.
hergebruiktip uit Steentjes nr. 6, 1992

terug naar boven

Vurig protest
(augustus 1997)

Op onze brievenbus waakt een sticker tegen reclamefolders en bij het winkelen letten we niet zo op spullen die niet op ons lijstje staan. Daardoor was de opmars van het ding ons ontgaan. Niettemin hadden we het meteen door toen we het ding zagen in een advertentie in ons huis-aan-huis-blad: dit moet een nieuwe zomertrend worden. Even nagevraagd bij een meer modebewust familielid en jawel hoor, het was zelfs al een rage! Drie dagen later zagen we het ding in volle glorie bij buren in de tuin: de "vuurkorf".

Voor nog geen vier tientjes heb je zo'n soortement ijzeren paraplubak, ofwel "zwaar metalen vuurkorf met een royale diameter van 37 cm". Royaal genoeg om je buurtbewoners royale stank- en rookoverlast te bezorgen. Royaal genoeg om de bezwaren die er al waren tegen de vervuilingsproblemen van allesbranders en open haarden nog eens te herhalen.

"Enorm gezellig" voor de lange zomeravonden, roept de advertentie van Intratuin, dat zich, blijkbaar louter en alleen vanwege de kleur van hun plantjes, "het Groene Warenhuis" noemt. Natuurlijk is fikkie stoken gezellig. Maar het is nu eenmaal zover gekomen met het milieu dat we dat tot een enkele speciale gelegenheid moeten beperken. Je kunt het toch ook niet meer maken om zomaar "voor de gezelligheid" met de auto te gaan rondtoeren? En nu dan zeker in ieder tuintje zo'n vuurding? Laat je niet opstoken! Echte gezelligheid komt helemaal gratis vanzelf. En als je gewoon in een klein kaarsvlammetje staart, heb je veel schonere visioenen.
M.W.

terug naar boven

Zzzzzzzzzz
(augustus 1997)

Door het weer in het voorjaar zijn er erg weinig wespen, waardoor er veel muggen zullen zijn. Die kunnen voor slapeloze nachten zorgen. We hebben hier al vaker de klamboe als perfecte oplossing beschreven: gaat lang mee en brengt geen twijfelachtige stofjes in de slaapkamer.

Maar ook wie een klamboe heeft, wil wel eens een mug vangen. Meppen gaat wel, maar vaak ten koste van het behang, vooral als de mug zich toch al aan bloed tegoed gedaan bleek te hebben. Tipje: doe wat alcohol in een verstuiver (bijvoorbeeld van een deodorant) en spuit naar de mug. Die valt verdoofd op de grond, waarna het opruimen makkelijk is. De alcohol verdwijnt snel van het behang.

terug naar boven

Zuinig
(augustus 1997)

"Omdat wij vinden dat er met schoon water best een beetje zuiniger mag worden omgesprongen, hebben wij in een hoek van de douchecabine een 10 -liter-emmer staan. Na het douchen blijft daar water in staan en dat gebruiken we weer om de WC door te spoelen. Op die manier besparen we vrijwel moeiteloos honderden liters water."

"Ik vond het wat hard gaan met de allesreiniger. Daarom steek ik tegenwoordig een hete naald dwars door de dop van de fles allesreiniger heen waardoor er een keurig gaatje ontstaat. Dat heeft tot gevolg dat de dop niet meer van de fles hoeft, maar er alleen maar even in geknepen hoeft te worden. En dat scheelt een boel..."
Boodschappen, nr. 6, 1997, tips van lezers

terug naar boven

Voedsel
(oktober 1997)

In huishoudens worden grote hoeveelheden voedsel weggegooid. Dat is zonde, niet alleen vanwege het voedsel zelf, maar ook omdat daarmee tevens de energie en grondstoffen weggegooid worden die nodig waren om dat product te maken. Het ministerie van landbouw van de VS heeft dan ook de oorlog verklaard aan deze verspilling. The ULS Report (nr. 5, 1997) zette op een rijtje van wat je zoal kunt doen om minder voedsel te verkwisten. Hier is een bloemlezing daaruit.

Voordat je gaat winkelen: Kijk in de voorraden of er spullen zijn die bijna over datum zijn, zodat die eerst op moeten. Maak een lijstje van wat er nodig is om met die producten een maaltijd te bereiden. Maak ook een lijst van wat er verder nodig is. Ga niet met een lege maag de deur uit, want dan koop je toch meer dan nodig is.

In de winkel: Koop alleen wat er op het lijstje staat. Koop niet te rijpe producten als je die niet direct kunt gebruiken. Neem geen aanbiedingen van producten die je niet vaak gebruikt - die hebben een grotere kans om over datum te worden. Koop wat het gezin gewend is; vooral bij kinderen houden er niet van buiten de getreden paden te gaan.

Weer thuis: Schep kleinere porties op. Wie meer wil, kan bijscheppen, en de kans op resten op de borden wordt minder. Het overblijvende kan dan beter bewaard worden. Bewaar restjes voorin de vriezer, zodat ze niet over het hoofd gezien worden en alsnog weggegooid moeten worden. Gooi de restjes bij het GFT, zodat ze nog zo nuttig mogelijk worden gebruikt.

terug naar boven

Iedereen is gewoon gelijk
(februari 1998)

De grondwet bestaat dit jaar 150 jaar. Om dat te vieren heeft de Kunstbende, in opdracht van het ministerie van binnenlandse zaken, de grondwet in begrijpelijke taal omgezet. De vertaling is bedoeld voor jongeren, maar kan ook voor veel volwassenen nuttig zijn. De 23 artikelen, de basisrechten van iedereen in Nederland, zijn namelijk nogal wollig geformuleerd. Voorbeeld: "Ieder heeft, behoudens bij of krachtens de wet te stellen beperkingen, recht op eerbiediging van zijn persoonlijke levenssfeer." Ofwel: "Wat van jou is, is van jou."

Dit is de vertaling van de 23 artikelen van de grondwet: 1. Iedereen is gewoon gelijk. * 2. Je mag niemand zomaar het land uitgooien. * 3. Iedereen mag burgemeester worden. * 4 Tot je achttiende heb je niks in te brengen. * 5. Vragen staat vrij. * 6. Je mag geloven wat je wilt. * 7. Je mag zeggen wat je wilt. * 8. Jouw club mag er zijn. * 9. Je mag protesteren. * 10. Wat van jou is, is van jou. * 11. Ze moeten van je afblijven. * 12. Ze mogen niet bij je inbreken. * 13. Niemand mag stiekem jouw post lezen. * 14. Ze mogen niet zomaar aan je spullen komen. * 15. Iedereen is vrij. * 16. Je krijgt alleen straf als je iets doet wat verboden is. * 17. Je hebt recht op recht. * 18. Je hebt recht op een advocaat. * 19. De overheid let erop dat iedereen kan werken. * 20. Als je arm bent, krijg je geld van de rest. * 21. De overheid let op dat het milieu er niet aangaat. * 22. Iedereen mag wonen, gezond zijn en leuke dingen doen. * 23. Iedereen mag z'n eigen school kiezen.
Trouw, 17 januari 1998

terug naar boven

Slapen als een roos met lavendel
(maart 1998)

Mensen met slaapproblemen  moeten 's avonds gewoon even aan lavendelolie ruiken. Een heerlijke diepe slaap is het resultaat. Dat schrijft David Stretch, onderzoeker van de universiteit van Leicester, in het Britse medische tijdschrift The Lancet. Vier bewoners van verzorgingstehuizen werkten mee aan het onderzoek. Drie ven de vier stopten twee weken voor het onderzoek met het nemen van slaappillen. Zij konden niet in slaap komen, totdat zij de geur van lavendel opsnoven. De vierde proefpersoon, die geen pillen slikte, sliep veel beter met lavendel. Volgens de onderzoekers activeert lavendel het zenuwcentrum bij de neus, dat dicht bij het hersengebied ligt dat de cyclus van slapen en wakker zijn regelt.
 De natuur uw arts, nr. 131, 1997

terug naar boven

Schoon genoeg
(mei 1998)

Er staat iemand voor me om handen te wassen bij het toilet op het werk. Prrt-prrt-prrt (drie keer zeep pompen), woesj (kraan helemaal open), rrrts-rrrts-rrrts (drie papieren handdoekjes). Totaal ongeveer evenveel grondstoffen gebruikt als waar ik drie keer m'n handen mee was. Toch niks ervan gezegd. Waarom eigenlijk niet? Wie het beter weet, mag het zeggen.
IB

terug naar boven

Citaat
(mei 1998)

Het is de vraag wat er eerder zal zijn: het papierloze kantoor of het boomloze bos.
(bron onbekend)

terug naar boven

Schoon genoeg (2)
(juli 1998)

In de vorige Steentjes schreef ik over een collega die bij het handen wassen ongeveer drie keer zoveel grondstoffen gebruikt als ik. Kees Vringer leverde voor ieder deelprobleem een prima oplossing: "Zorg dat er gebruik wordt gemaakt van vaste zeep in plaats van vloeibare zeep, doorstroombegrenzer op de kraan en een elektrische droger (ja, geloof het of niet, maar dat is toch het beste of althans het minst energie-intensieve droogsysteem). Misbruik wordt zo maximaal voorkomen." Ons gebouw krijgt er een vleugel bij, dus ik zal eens met de betreffende functionaris gaan praten.
IB

terug naar boven

Loos alarm?
(september 1998)

"De laatste tijd lees je steeds vaker dat al die berichten over toekomstige milieurampen maar loos alarm zijn. Rachel Carsons "Dode lente" is niet uitgekomen, het door de Club van Rome voorziene tekort aan grondstoffen heeft zich niet gerealiseerd, met de zure regen is het reuze meegevallen, en het gat in de ozonlaag blijkt ook een beheersbaar probleem. Dan zal het met het broeikaseffect ook wel meevallen."

"Alle waarschuwingen voor milieurampen waren echter wel degelijk gerechtvaardigd. Alleen hebben ze tot nu toe als "self-destroying prophecies" gewerkt. Dankzij het boek van Rachel Carson is het bestrijdingsmiddel DDT over de hele wereld verboden en worden er nu afbreekbare pesticiden gebruikt. Kort na het rapport van de Club van Rome sloegen de OPEC-landen hun slag en verhoogden ze de olieprijs, waardoor de vraag afnam. Om verzuring te voorkomen is de uitstoot van stikstofverbindingen gereduceerd.

De berichten over het broeikaseffect hebben tot nu toe dergelijke effecten niet gehad. Er worden wel wereldklimaatconferenties gehouden, maar die leveren afspraken op die aan de ene kant onvoldoende zijn en aan de andere kant niet haalbaar. We zijn wel bereid een deel van de welvaartsgroei te besteden aan een beter milieu, maar niet om van die welvaartsgroei af te zien. En dat is wel degelijk reden voor grote bezorgdheid."
Paul Bordewijk in Intermediair

terug naar boven

Smetvrees?
(november 1998)

Er zijn tegenwoordig nogal wat huidverzorgingsproducten (zeep, wasemulsies, bodylotions) in de handel die bacteriedodende stoffen bevatten. De meest voorkomende is Triclosan. Deze producten worden vaak aangeprezen met termen als 'natuurlijke bescherming tegen bacterien' (Sanex) of 'antibacterieel' (Unicura). Ook een aantal schoonmaakproducten bevat nu dit soort middelen ('geeft bacterien geen kans!').

Door het radioprogramma Vroege Vogels (Radio 1, zondagochtend) werden wij hierop attent gemaakt en ervoor gewaarschuwd. Het onnodig gebuik maken van anti-bacteriele middelen werkt namelijk het ontstaan van resistente bacteriestammen in de hand, die steeds moeilijker te bestrijden zijn (zoals bij veelvuldig toepassen van antibiotica).

In een gewoon huishouden met gezonde mensen is gewoon schoonmaken met zeep en dergelijke absoluut schoon genoeg. Bacterien horen in onze omgeving thuis, ook op onze huid: we worden er echt niet ziek van. Alleen bij ernstig zieke mensen, of mensen die medicijnen gebruiken die hun afweersysteem verzwakken is 'gewoon schoon' soms niet schoon genoeg.

Kortom: laat je geen smetvrees aanpraten en blijf gewoon gezond niet-ontsmettend schoonmaken!
Catharina Hoekema

Ook de Consumentenbond waarschuwt voor een te uitbundig gebruik van schoonmaakmiddelen (Consumentengids, augustus 1998). Uit onderzoek van de bond bleek, dat chloorhoudende allesreinigers niet langduriger reinigen dan chloorloze. Alleen kort na het schoonmaken zaten er op het test-aanrecht bij gebruik van chloorhoudende reinigers minder bacterien. Zelfs bij schoonmaken met vuil afwaswater (verreweg de meeste landgenoten blijken op die manier hun aanrecht schoon te maken) wordt een redelijk schoon aanrecht achtergelaten. Als het gebruikte afwassop niet meer geschikt is om het aanrecht te reinigen, dan volstaat een schoon sopje met een druppeltje allesreiniger of afwasmiddel.

Echt hygienisch werken wordt niet bereikt door met chloor schoon te maken, maar door het zurgvuldig gebruiken en kiezen van alle hulpmiddelen in de keuken. Een paar tips: * Houd rauwe en gekookte etenswaren strikt gescheiden. * Gebruik een aparte snijplank voor rauw vlees en vis, een voor gekookt voedsel, een voor brood en een voor groente. * Glazen snijplanken hebben bacterien minder te bieden dan kunststof planken; houten planken vormen het grootste gevaar wanneer ze niet goed worden gereinigd en gedroogd. Hetzelfde geldt voor andere houten keukengereedschappen. * Was uw handen met zeep na het aanraken van rauwe producten; alles wat u direct na het verwerken van een besmet product aanraakt, kan die besmetting overnemen. * Spoel doekjes en schuursponzen met heet water uit onder de kraan en knijp ze zo goed mogelijk uit. * Wasbare vaat- en werkdoekjes kunt u het best aan het eind van de dag in de wasmand gooien. Was hand- en theedoeken regelmatig.

terug naar boven

Kostenpost
(januari 1999)

Twee onderzoekers van de TU Delft bekeken welk communicatiemiddel het energiezuinigst is. Ze vergeleken het overbrengen van de inhoud van een half A4-tje tekst over de afstand Delft-Utrecht via telefoon, fax, elektronische post en gewone post.

Elektronische post (epost) blijkt bijna evenveel energie te kosten als een geschreven brief. De PC is daarbij de grootste verbruiker. Bij een brief kost de productie van het papier (het A4-tje en de envelop) de meeste energie. Overigens werd het hele systeem bekeken: ook het energiegebruik van de bezorgwagens werd meegenomen. Op langere afstanden wordt epost zuiniger, omdat het gebruikte netwerk gelijk blijft, terwijl de brief een langer traject volgt.

De fax steekt ruim boven de rest uit. Het verbruik ligt ruim zestien keer hoger dan bij een brief. De grote boosdoener is de standby-tijd: de fax staat ook aan als hij niet gebruikt wordt.

Een kabeltelefoon kost alleen energie als er door gepraat wordt en is dan ook de onbetwiste winnaar in de zuinigheidstest. Het verbruik is nagenoeg nihil.
Delta, 29 oktober 1998

terug naar boven

Ik niet
(januari 1999)

Milieudefensie onderzocht de ideeën over consumptie bij de Nederlandse bevolking. Dit zijn de resultaten. *  De rijke landen gebruiken teveel energie en grondstoffen, maar zelf gebruik ik niet teveel. Vindt de Nederlander, van rijk tot arm. *  Ondanks varkenspest, hormonenmaffia, BSE en bio-industrie liggen we niet wakker van de kwaliteit van het vlees. *  Biologische groenten hebben toekomst en mogen best wat meer kosten. *  Meer mannen dan vrouwen denken dat het meevalt met de gevolgen van autorijden, vliegen en consumeren. *  Mannen hechten meer aan luxe dan vrouwen. *  De Nederlandse man blijkt een verstokte autorijder, die zich niet uit zijn auto laat slaan. Prijsmaatregelen laten de mannelijke én vrouwelijke automobilist koud. *  Er moet veel minder geld naar nieuwe wegen en veel meer naar het openbaar vervoer. Tweederde van de ondervraagden zou bij goed openbaar vervoer de auto vaker laten staan.

terug naar boven

Lente
(maart 1999)

Met de komst van de lente zullen er ook weer meer snijbloemen in huis gehaald worden. Van de chemische middelen die bij de kweek daarvan gebruikt worden, weet iedereen als het goed is inmiddels wel dat er teveel gebruikt wordt. Maar als we de bloemen dan toch in huis hebben, kunnen we er maar beter ook zo lang mogelijk plezier van hebben. In Intermediair (25 maart 1999) worden wat bekende en onbekende huismiddeltjes genoemd met daarbij of ze echt werken.

* "Een slap boeket pep je op door een stuk van de stelen te snijden en de bos in een krant of stuk plastic in het water koud weg te zetten." Klopt. De verpakking gaat verdamping tegen, zodat de bloemen even de tijd krijgen om hun watervoorraad aan te vullen.

* "Prik met een naald in de tulpenstengel valk onder de bloem, dan gaat-ie niet hangen." Omstreden. Veel deskundigen houden de prik voor een fabel, maar Henk Gudde van het Laboratorium voor Bloembollenonderzoek heeft het uitgetest: de tulpen ondervonden wel degelijk enig heil. Maar de kans op schade en daardoor rotting is groot.

* "Snijd de stelen af voor je bloemen in een vaas zet." Altijd verstandig. Door de stelen af te snijden worden bacteriën verwijderd die uit het water de steel in zijn gegaan. Met een scherp mes de stelen recht afsnijden, zodat het wondvlak zo klein mogelijk is. Met een bot mes liever schuin snijden, anders druk je de vaten dicht.

* "Met een stuiver in de vaas blijven bloemen langer goed." Klopt niet. De gedachte is dat de stuiver koper afgeeft, waardoor de bacteriën het loodje leggen, maar daar heb je veel meer stuivers voor nodig.

* "Bloemen houden van Seven-Up." Klopt. De suiker is voedingsstof voor de bloem, het kool- dioxide (de prik) is bacteriedodend. Maar waarom zou je het gebruiken? Een veel goedkoper zakje snijbloemenvoedsel bevat precies de voedingsstoffen die de plant nodig heeft, plus een anti-bacteriestof.

* "Met een aspirientje in de vaas blijven bloemen langer goed." Klopt niet. Aspirine is bacteriedodend, maar bevat ook een stof die bij verkeerde dosering rare effecten kan geven.

* "Schep een berg ijsblokjes in de vaas voor je de bloemen erin zet." Klopt. Hoe het kan is niet duidelijk, maar de bloemen hebben minder last van lucht in de vaten.

terug naar boven

IJspret
(juni 1999)

Een waterijsje werkt verfrissend op een warme zomerdag, maar van een ijsje uit de winkel moet je dan maar hopen dat er geen minder frisse kleur- en smaakstoffen in zitten. Daarom voor kinderen en andere waterijsfans het volgende recept.

Citroenwaterijs - 0,5 liter water, 150 gram suiker, 3 citroenen, 1 sinaasappel (of een extra citroen).

Breng het water met de suiker aan de kook en laat dit stroopje 10 minuten zachtjes pruttelen. Laat het afkoelen. Pers de citroenen en de sinaasappel uit en zeef het sap (bijvoorbeeld door een theezeefje). Vermeng het sap met het stroopje en laat het mengsel afgedekt helemaal afkoelen. Dan nog eens doorroeren en overdoen in ijslolly-vormpjes of bakjes voor ijsblokjes. In vriesvak of diepvries laten bevriezen.
hergebruikte tip uit Steentjes van juni 1989

terug naar boven

Leesplankje
(augustus 1999)

Een boek dat je niet meer wilt bewaren bij het oud papier doen is vaak zonde. Maar hoe vind je iemand die er nog iets aan heeft? Een probleempje dat kan worden opgelost door iemand die in een buurthuis, school, kerkgebouw of verenigingskantine het volgende idee realiseert. Een kastplank vrijmaken of een boekenplank ophangen waar iedereen boeken kan neerzetten die hij of zij weg wil doen. Wie een boek van de plank kan gebruiken, mag het hebben (of kan het na lezen ook weer terugzetten). Een beheerder van de plank houdt zo'n beetje in de gaten of er boeken staan waar na een tijd nog geen interesse voor is geweest. Die kunnen dan alsnog bij het oud papier of er kan worden nagegaan of een liefdadigheidsorganisatie of een handelaar er nog iets in ziet. Misschien werkt het systeem ook wel goed met andere dingen zoals speelgoed.

Aldo de Moor stuurde de volgende tip: In Vancouver is een jeugdherberg waar iedereen uit het bibliotheekje boeken mag meenemen op voorwaarde dat er een eigen boek voor wordt teruggezet. Doordat er in zo'n internationale herberg vogels van het meest uiteenlopende pluimage neerstrijken, ontstaat een steeds wisselende collectie van erg interessant materiaal.
hergebruikte hergebruiktip uit Steentjes, augustus & september 1994

terug naar boven

Gratis reageren
(augustus 1999)

Wie een bedrijf wil aanschrijven met een idee of een klacht, kan bij www.antwoordnummer.net eerst even zoeken of het bedrijf een antwoordnummer heeft - daar kun je gratis post naar sturen. Op die internetpagina staat ook een verwijzing naar (gratis) 0800-telefoonnummers.

terug naar boven

Vuurwerk
(november 1999)

Iedere nieuwjaarsochtend is het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) paraat om het optrekken van de kruitdampen te meten. Uit die meetgegevens en wat rekenwerk valt af te leiden dat zich in de nieuwjaarsnacht, naast zeventig ton zwaveldioxide, naar schatting zo'n vijfhonderd ton aan minuscule stofdeeltjes in de lucht verspreidt.

Bij een beetje wind verwaait de vervuiling in een paar uur, maar laat de wind het afweten, zoals op 1 januari 1998, dan kan de stofwolk, vooral in de steden, lange tijd blijven hangen. De deeltjes bevatten veel kalium, chloor en zwavel, maar ook de giftige zware metalen barium en strontium, die in vuurwerk zitten voor het kleureffect.

'In en rond pretparken als Disneyland, waar ze dagelijks vuurwerk afsteken, kun je de concentraties van deze stoffen gewoon meten', vertelt Jos Mul van TNO. 'Niet zo'n prettig idee voor een kinderparadijs, maar het argument was altijd: er bestaat nu eenmaal geen alternatief, dus het moet maar.'

TNO ontwikkelde de afgelopen jaren milieuvriendelijker alternatieven en blijft op zoek naar vervangers voor de verschillende kleuren. Het zal in ieder geval hogere eisen stellen aan de productie van het vuurwerk, voorspelt Mul: 'Nu is het nog een schepje van het ene en een schepje van het andere. Het wordt tijd dat de vuurwerkproducenten een weegschaal gaan gebruiken.'
Intermediair, 24 december 1998

terug naar boven

Persoonlijke actie
(november 1999)

Toen het Albert-Heijnfiliaal in Delft-Zuid, waar zuster Tarcise Lippus een flatje bewoont, naar haar zin niet snel genoeg Max Havelaar-koffie ging verkopen, stonden zij en enkele medestanders met de regelmaat van de klok bij de kassa om te informeren op welk schap de solidariteitskoffie te vinden was. Toen na enkele weken het eerste pak Derde-Wereldkoffie eindelijk gekocht kon worden, was het leed echter nog niet geleden. Tarcise: 'Ze hadden die koffie ergens weggestopt op het onderste schap. Toen heb ik de sticker "Hier verkoopt men Max Havelaar-koffie" op een stokje geplakt en dat tussen de pakken gestoken. Viel het lekker op, h=E8. Soms blijft het stokje een dag staan, soms een week, maar telkens zet ik er een nieuw neer. Ja, vroeger zou ik zoiets niet durven, maar nu kan het me niets meer schelen.'
Milieudefensie, nr. 7, 1989 (hergebruikt uit Steentjes van tien jaar geleden)

terug naar boven

Wereldsmaak
(januari 2000)

Kregen we als cadeautje een nieuw product: ChocoMondo van De Ruijter. Volgens de verpakking (en de exotisch ogende televisiereclame) zijn deze chocoladevlokken bedoeld om ons nu eens echt de smaak van cacao uit verschillende delen van de wereld te laten proeven. Er zijn drie varianten: uit Brazilië, Ivoorkust en Maleisië, dus dat belooft wat. Gewoontegetrouw even op de ingrediëntenlijst gekeken. Na alle standaardingrediënten voor chocola staat daar aan het eind: "aroma". Hè, wat? Aroma? Maar hoe zit het dan met die subtiele smaakverschillen tussen de werelddelen?

Even de consumentenlijn van De Ruijter gebeld. "Ja, daar zit vanilline in." Oh, vanilline - dat zit in meer chocoladeproducten. Waarom staat dat er dan niet gewoon, want nu lijkt het toch of die verschillende smaken uit het aroma komen? "Dat is eigenlijk een goed idee, mijnheer, dat zullen we meenemen."

Nu nog de vraag waaróm er eigenlijk vanilline in moet. Want een béétje cacao heeft zo'n oppepper natuurlijk niet nodig.
I.B.

terug naar boven

Teveel van het goede
(maart 2000)

"Een kwart van de Nederlanders slikt voedingssupplementen en multi-vitamines. Een kwart! Dat zijn niet de domme mensen die op iedere reclame afvliegen, maar de beter opgeleiden! Eenderde van onze bevolking tobt over z'n gewicht. We eten teveel, maar maken ons toch zorgen dat we te weinig vitamines of kalk binnenkrijgen. Een krankzinnige bezorgdheid om niets. Het lijkt wel of we leven in een land geteisterd door scheurbuik, nachtblindheid en beriberi."
Cardioloog Arend Jan Dunning in Intermediair, 28 oktober 1999

terug naar boven

Getikt
(maart 2000)

In 1990 citeerde Steentjes uit Milieudefensie: "Tipp-Ex is wel met een echt alternatief gekomen: Tipp-Ex Aquafluid, een correctielak op waterbasis waaraan geen milieubezwaren meer kleven. Klein ongerief is hoogstens dat de lak minder snel droogt en bij insmering van grote oppervlakken het papier bobbelig maakt. Wie een halve pagina fout heeft getypt kan dus beter een nieuw velletje kringlooppapier indraaien. Het aloude correctiepapier blijft intussen een minstens zo goed alternatief."

Tien jaar later zijn er nog maar weinigen die "een nieuw velletje indraaien". Een halve pagina fout getypt is tegenwoordig met één druk op Delete verdwenen. Hebben we daarmee een grote milieuslag geslagen omdat we geen Typp-Ex meer nodig hebben? Nee, want nu is zelfs een enkele foute komma al reden genoeg een heel nieuw velletje uit te printen.

Ik zag eens de aanstellingsbrief van een hoogleraar die tientallen jaren geleden in dienst kwam van de Technische Hogeschool Delft. Een officiële brief vol fraaie zinnen. Maar ook vol onbeschaamd herstelde typfouten. Blijkbaar keek niemand daarvan op: het was toch ook praktisch onmogelijk om zo'n brief typfoutloos te krijgen? Elke aanslag werd blijvend aan het papier toevertrouwd.

Nu zijn we uitgekomen op het andere uiterste. Hopelijk vinden we eens het midden tussen perfectie en toelaatbaarheid.
I.B.

terug naar boven

Budget
(mei 2000)

Extra bestedingen die jaarlijks wereldwijd nodig zijn om te voorzien in basisbehoeften:
* toegang tot onderwijs voor iedereen: 6 miljard dollar
* gezond drinkwater en sanitair voor iedereen: 9 miljard dollar
* goede gezondheidszorg voor vrouwen: 12 miljard dollar
* voeding voor iedereen: 13 miljard dollar
Jaarlijkse uitgaven aan luxegoederen in het Westen:
* voeding huisdieren (Europa en VS): 17 miljard dollar
* parfum (Europa en VS): 12 miljard dollar
* ijsjes (Europa): 11 miljard dollar
* cosmetica (VS): 8 miljard dollar
onzeWereld, special juni 2000

terug naar boven

Fokke & Sukke - dragen hun steentje bij
(juni 2000)

Sukke: "Dit rattengif is zo veel mogelijk van biologisch geteelde ingrediënten gemaakt."
Fokke: "Koop maar, da's wel een prettig idee."
NRC, 29 mei 2000

terug naar boven

De macht van het getal
(augustus 2000)

Wanneer een politicus ons zegt: 'Iedereen moet een steentje bijdragen aan een duurzame samenleving', dan zal dat vermoedelijk niet eens de krant halen. Zegt een politicus echter 'Iedereen moet een tientje per week bijdragen aan een duurzame samenleving', dan breekt de hel los. Deze laatste uitspraak is echter niet per se een zwaarder beroep op de burger dan de eerste uitspraak. Immers, we weten niet hoeveel een steentje inhoudt, dat kan best twee tientjes per week zijn. Het confronterende van de laatste uitspraak is de kwantificering: er wordt een getal gebruikt. De lading ervan is daardoor veel groter. Het zegt iets over de omvang van het probleem, over de gekozen oplossing en over de verdeling van de lasten die deze met zich meebrengt.
Energie Verslag Nederland, ECN, 1998

terug naar boven

Hoe meer hoe beter?
(oktober 2000)

Energiebedrijf Essent maakt reclame voor groene stroom: "Als u Groene Stroom gebruikt, verandert er bij u thuis niets. Alleen bent u voortaan met elke stekker die u in het stopcontact steekt milieuvriendelijk bezig." Natuurlijk - voor elke lamp die je aandoet, gaan de molens harder draaien. Of...?

terug naar boven

Vlieg op
(oktober 2000)

Een Intermediair-lezer vroeg zich af waarom fruitvliegjes, zodra ze zich eenmaal in je huis hebben gevestigd, niet uit te roeien zijn. Monique Windmeijer gaf het antwoord en een vliegvriendelijke tip om er toch van af te komen (Intermediair, 26 oktober 2000).

Fruitvliegjes vermenigvuldigen zich snel en hebben, doordat ze zo klein zijn, aan heel weinig voedsel genoeg. Er is dus altijd wel wat te vinden om ze in leven te houden. Een kruimeldief is echter een wondermiddel. De vliegjes bleken zich te verzamelen op een papieren zak met bananen. Door daar drie keer per dag met de kruimeldief de vliegjes vanaf te zuigen was de plaag na vijf dagen over. De vliegjes gaan niet dood in de kruimeldief, dus ze kunnen direct buitenshuis gezet worden: gewoon met draaiende motor naar buiten lopen en daar de vliegjes vrijlaten.

terug naar boven

Vlieg op-eten
(december 2000)

In het vorige nummer gaven we een tip over het bestrijden van een fruitvliegjesplaag. In Intermediair meldde Henk Hooijer nog een andere tip, die minder fruitvlieg-, maar wel zo milieuvriendelijk is: "Ik heb thuis sinds enige tijd twee vleesetende planten. Sindsdien ben ik thuis fruitvliegjesvrij."

terug naar boven

Een slokje meer
(februari 2001)

Te lui om de allesdrager van het dak van de auto te halen? Dat levert, behalve extra lawaai door windgeruis, gemiddeld 8% meer benzineverbruik op per 100 km bij een snelheid van 120 km/h. Met zo'n blitse skibox op het dak - weet tenminste de hele straat dat u op wintersport geweest bent - drinkt uw auto 16% meer en een imperiaal met bagage - met zo'n lekker flapperend stuk plastic eromheen om de hondenmand en de zakken aardappels bij elkaar te houden - jaagt het verbruik naar maar liefst plus 38%.
Trouw, 2 december 2000

terug naar boven

Leeg houden
(juni 2001)

Naar aanleiding van het bericht over de nee/nee-sticker in de vorige Steentjes kwam Ina ("zomaar een lezer van Steentjes om bij te dragen") op het fraaie idee om bij lege woningen van een sticker op de brievenbus te plakken. Zij voegt eraan toe: "Het is toch te gek dat hele gangen vol liggen met oud papier terwijl diegene die die folders bezorgt ze gewoon in de bus gooit."